La Graciosa dąży do suwerenności energetycznej do 2030 roku

La Graciosa, najmniejsza zamieszkana wyspa archipelagu kanaryjskiego, stoi u progu energetycznej rewolucji. Do 2030 roku ma osiągnąć pełną suwerenność energetyczną, stając się wzorem dla innych społeczności wyspiarskich w Europie.

Projekt ICONIC – europejska inicjatywa dla wysp

Ambitny plan realizowany jest w ramach projektu ICONIC (Innovative Communities On Neutral Islands for Climate), który otrzymał finansowanie z Brukseli. To pionierska inicjatywa w skali Europy, która oprócz La Graciosa obejmuje również dwie inne społeczności wyspiarskie – Inis Mór w Irlandii oraz Berchidda we Włoszech. Program dysponuje budżetem siedmiu milionów euro i został zaplanowany na trzy lata realizacji.

Koordynatorką projektu jest María Ruiz z firmy konsultingowej R2M Spain. Urodzona w Madrycie, wychowana w Barcelonie, ma wyspiarską krew – jej rodzice pochodzą z Gran Canarii. Ruiz wraz ze swoim zespołem niedawno odwiedziła La Graciosa, aby sfinalizować mapę drogową transformacji energetycznej wspólnie z lokalną społecznością energetyczną.

Woda – kluczowe wyzwanie dla wyspy

Głównym celem projektu jest osiągnięcie niezależności energetycznej i neutralności klimatycznej dzięki technologiom odnawialnym oraz inteligentnemu zarządzaniu zasobami. Jednak najważniejszym wyzwaniem pozostaje woda. W 2027 roku ma zostać uruchomiony zakład odsalania zasilany energią słoneczną, który zapewni wyspie suwerenność wodną.

Obecnie La Graciosa jest zaopatrywana w wodę i energię elektryczną z Lanzarote poprzez podwodny rurociąg i kabel. Ginés Díaz Pallares, dyrektor Wspólnoty Energetycznej La Graciosa i doświadczony działacz ekologiczny, porównuje wyspę do płodu połączonego z macierzystą wyspą jak pępowiną. Ta zależność wielokrotnie okazywała się problematyczna – tylko w 2022 roku rurociąg uległ awarii sześć razy, pozostawiając mieszkańców bez dostaw wody na kilka tygodni.

Od marzeń do realizacji

Mieszkańcy La Graciosa od lat podejmowali próby zwiększenia autonomii swojej wyspy. Stowarzyszenie El Sol de La Graciosa od kilku lat dążyło do osiągnięcia maksymalnej możliwej niezależności wodnej i energetycznej do 2030 roku. Projekt ICONIC daje im szansę na realizację tych ambicji.

María Ruiz przedstawiła projekt Unii Europejskiej we wrześniu 2024 roku. Został zatwierdzony w grudniu, a jego realizacja rozpoczęła się w maju tego roku. Sześć miesięcy później zespół wrócił na wyspę, aby ocenić dotychczasowe działania i kontynuować prace. Dla koordynatorki projektu kluczowe jest, aby mieszkańcy chcieli pozostać na swoim terytorium – dlatego od początku pracuje ramię w ramię z lokalną społecznością.

Nowy zakład odsalania na fundamentach starego

Za projekt i budowę zakładu odsalania odpowiada berlińska firma Boreal Light GmbH. Obecnie trwa proces uzyskiwania niezbędnych pozwoleń od władz Wysp Kanaryjskich. Ginés Díaz podkreśla, że utrzymywany jest płynny dialog z technikami Rządu Autonomicznego, Cabildo Lanzarote oraz Urzędu Miasta Teguise.

Nowy zakład powstanie obok starej stacji uzdatniania wody, która przestała działać na początku lat 90. XX wieku, gdy zainstalowano rurociąg z Lanzarote. Stowarzyszenie El Sol de La Graciosa planuje przekształcić opuszczony budynek starego zakładu w przestrzeń kulturalną i społeczną, zachowując ten relikt archeologii przemysłowej.

Energia słoneczna dla każdego gospodarstwa

Projekt ICONIC wykracza znacznie poza kwestię wody. W ciągu pierwszych sześciu miesięcy przeprowadzono szczegółowe badania socjologiczne z ankietami, aby poznać potrzeby i priorytety 718 mieszkańców wyspy. Położono również fundamenty pod lokalny rynek energii, który umożliwi dzielenie się nadwyżkami energii słonecznej pozyskiwanej za pomocą paneli fotowoltaicznych.

Zespół Maríi Ruiz opracował program promujący samodzielną konsumpcję energii elektrycznej poprzez instalację paneli słonecznych zarówno w obiektach publicznych, jak i w prywatnych domach. Turbiny wiatrowe nie wchodzą w grę – ich instalacja jest zabroniona ze względu na ochronę ptaków.

Gospodarka obiegu zamkniętego w praktyce

Kolejnym filarem projektu jest gospodarka o obiegu zamkniętym. María Ruiz wyjaśnia, że niezdatna do picia woda z procesu odsalania może być wykorzystana do produkcji lodu dla gildii rybackich lub do podlewania roślin. Ginés Díaz wyobraża sobie zakład odsalania funkcjonujący jako miejska fontanna, gdzie turyści będą mogli napełniać swoje aluminiowe butelki, eliminując plastikowe pojemniki.

Plan mobilności dla wyspy bez asfaltu

Trzecim strategicznym elementem projektu jest opracowanie planu mobilności. La Graciosa nie ma asfaltowych dróg, co czyni ją wyjątkowym przypadkiem. Zespół ICONIC mapuje potrzeby mieszkańców, aby zoptymalizować wykorzystanie dostępnych zasobów transportowych.

Nauka i społeczność idą w parze

Díaz Pallarés jest przekonany, że dzięki tej inicjatywie La Graciosa może stać się centrum badań nad technologiami odsalania, dążąc do produkcji najlepszej odsolonej wody na świecie. Co więcej, projekt ma doprowadzić do stworzenia społeczności – miejsca spotkań dla zarządzania i uczenia się.

Ta refleksja jest ściśle związana z filozofią programu. ICONIC integruje solidny komponent nauk społecznych i humanistycznych w całej swojej metodologii, szczególnie poprzez transformacyjne podejście do zarządzania zorientowane na uczenie się. Projekt ustanawia miejskie grupy robocze ds. klimatu i wielosektorowe zgromadzenia klimatyczne, wspierając integracyjne, wielosektorowe rozważania oraz budowanie potencjału.

Innowacje akceptowane społecznie

Te innowacyjne struktury mają na celu umieszczenie innowacji społecznych i udziału interesariuszy w centrum działań na rzecz klimatu. Dzięki temu proponowane rozwiązania są nie tylko skuteczne technicznie, ale także odpowiednie kulturowo, akceptowane społecznie i opłacalne ekonomicznie.

Ginés Díaz, mimo wieloletniego doświadczenia w aktywizmie środowiskowym i sceptycyzmu wobec wielu projektów, które spełzły na niczym, jest tym razem pełen optymizmu. Różnica polega na tym, że inicjatywa nie pochodzi od polityków, lecz od społeczności i jest wspierana przez profesjonalny zespół z konkretnym finansowaniem i harmonogramem.

La Graciosa ma szansę stać się żywym laboratorium zrównoważonego rozwoju – miejscem, gdzie innowacje technologiczne spotykają się z mądrością lokalnej społeczności, tworząc model, który może inspirować inne wyspy i społeczności na całym świecie.