Przełom w medycynie: pierwszy cyklotron na Wyspach

Szpital Uniwersytecki Wysp Kanaryjskich (HUC) na Teneryfie rozpoczął budowę obiektu, który zmieni oblicze diagnostyki onkologicznej na archipelagu. W specjalnie przygotowanym bunkrze zostanie zainstalowany pierwszy na Wyspach Kanaryjskich cyklotron – zaawansowane urządzenie do produkcji radiofarmaceutyków używanych w diagnostyce i leczeniu nowotworów.

Koniec z zależnością od lotów z Madrytu

Do tej pory pacjenci na Wyspach Kanaryjskich byli całkowicie uzależnieni od dostaw radiofarmaceutyków przywożonych samolotami ze stolicy Hiszpanii. Krótkożyciowe substancje niezbędne do wykonania badań PET (pozytonowej tomografii emisyjnej) przylatywały dwoma lotami dziennie od wtorku do piątku oraz jednym w poniedziałek. Taka logistyka oznaczała, że na archipelagu można było wykonać średnio zaledwie 80 tomografii tygodniowo, podczas gdy lista oczekujących często przekraczała 200 pacjentów.

System był nie tylko niewystarczający, ale także niepewny – każda awaria samolotu, zła pogoda czy inne zakłócenia w ruchu lotniczym mogły uniemożliwić wykonanie zaplanowanych badań. Teraz ta zależność odejdzie do przeszłości.

Ambitny harmonogram budowy

Kontrakt na budowę został przyznany 14 marca tego roku, a osiem miesięcy później prace już ruszyły pełną parą. Wykonawca – firma General Electric Healthcare España, oddział stuletniej amerykańskiej korporacji – ma 30 miesięcy (dwa i pół roku) na ukończenie projektu. Oznacza to, że obiekt powinien być gotowy we wrześniu 2027 roku.

Budowa przebiega w kilku etapach. Pierwszy obejmuje utworzenie nowej radiofarmacji, kolejne fazy to adaptacja przestrzeni przeznaczonej na bunkier dla cyklotronu oraz przygotowanie pomieszczenia dla skanera PET-CT. Wszystkie prace prowadzone są zgodnie z najwyższymi standardami bezpieczeństwa radiologicznego i ochrony środowiska.

Czym jest cyklotron i jak działa

Cyklotron to rodzaj akceleratora cząstek wykorzystywany w medycynie zarówno do diagnozowania, jak i leczenia nowotworów. Urządzenie przyspiesza protony za pomocą pola magnetycznego i kieruje je do komórek nowotworowych, aby wykryć miejsca ich koncentracji.

Ta nieinwazyjna technika, zwana pozytonową tomografią emisyjną (PET), wykorzystuje fakt, że komórki nowotworowe wykazują wyższą aktywność metaboliczną niż zdrowe tkanki. Wychwytują one wprowadzoną substancję radioaktywną w większym stopniu, co po wykonaniu skanu daje obraz jasno pokazujący lokalizację zmian nowotworowych, znacznie ułatwiając diagnozę.

Co jednak najważniejsze, technologia cyklotronowa pozwala na produkcję radioizotopów niezbędnych do wytwarzania radiofarmaceutyków – specjalistycznych leków stosowanych w leczeniu różnych rodzajów raka i innych chorób.

Ogromne oszczędności dla systemu zdrowia

Budowa cyklotronu to nie tylko zwiększenie możliwości diagnostycznych – to także gigantyczne oszczędności finansowe. Obecnie kanaryjska służba zdrowia (SCS) płaci około 560 euro za pojedynczą dawkę radiofarmaceutyku, co daje dzienny koszt rzędu 18 000 euro. Roczne wydatki na te preparaty przekraczają 50 milionów euro, stanowiąc około 1% całego budżetu służby zdrowia regionu.

Po uruchomieniu własnego cyklotronu koszt pojedynczej dawki spadnie do zaledwie 100 euro – pięć razy mniej niż obecnie. To oznacza oszczędności liczone w dziesiątkach milionów euro rocznie, które będą mogły zostać przeznaczone na inne potrzeby systemu ochrony zdrowia.

Druga próba po fiasku z 2010 roku

To nie pierwszy raz, gdy Wyspy Kanaryjskie próbują zbudować taki obiekt. W 2010 roku, za czasów minister zdrowia Mercedes Roldós, przyznano kontrakt na zakup i instalację cyklotronu dla HUC. Niestety, projekt upadł wraz z bankructwem firmy, która miała go zrealizować.

Teraz, po piętnastu latach, władze regionalne ponownie podjęły to wyzwanie, tym razem powierzając je renomowanemu wykonawcy o ugruntowanej pozycji na rynku.

Szczegóły inwestycji

Regionalne Ministerstwo Zdrowia przeznaczyło 10,7 miliona euro na budowę bunkra i instalację samego cyklotronu. Dodatkowo firma Técnicas Radiofísicas S.L.U. otrzymała 719 432 euro na utworzenie nowej usługi radiofarmacji w jednostce produkcji radiofarmaceutyków.

Łączna wartość inwestycji wynosi 11,2 miliona euro – o 800 000 euro mniej niż początkowo planowano. Po zakończeniu budowy we wrześniu 2027 roku rozpocznie się proces instalacji, kalibracji i walidacji technicznej sprzętu przed jego ostatecznym uruchomieniem.

Korzyści dla całego archipelagu

Nowy cyklotron będzie kamieniem milowym nie tylko dla Teneryfy, ale dla wszystkich Wysp Kanaryjskich. Zwiększy możliwości diagnostyczne w zakresie chorób onkologicznych, kardiologicznych i neurologicznych na całym archipelagu. Wszystkie wyspy i powiązane z nimi laboratoria będą mogły korzystać z produkowanych na miejscu radiofarmaceutyków.

Skróci się czas oczekiwania na kluczowe badania diagnostyczne, co w przypadku chorób nowotworowych może mieć bezpośredni wpływ na skuteczność leczenia. Wcześniejsza i dokładniejsza diagnoza oznacza lepsze rokowania dla pacjentów.

Projekt ten pokazuje, jak nowoczesna technologia medyczna może zmienić jakość opieki zdrowotnej na obszarach oddalonych od głównych ośrodków medycznych. Dla mieszkańców Wysp Kanaryjskich oznacza to dostęp do najnowocześniejszej diagnostyki onkologicznej bez konieczności podróżowania na kontynent.