Walka o prawdę ws. erupcji La Palma. Stowarzyszenie idzie do sądu

Stowarzyszenie Tierra Bonita złożyło odwołanie do Wysokiego Trybunału Sprawiedliwości Wysp Kanaryjskich, domagając się ujawnienia dokumentów dotyczących zarządzania kryzysem wulkanicznym na La Palmie w 2021 roku. Organizacja chce uzyskać protokoły i nagrania z posiedzeń komitetów naukowych przed erupcją, która rozpoczęła się 19 września 2021 roku.

Dlaczego mieszkańcy nie zostali ostrzeżeni?

Głównym celem działań prawnych jest wyjaśnienie, dlaczego ludność nie została poinformowana o kluczowej zmianie – przesunięciu obszaru największego ryzyka erupcji na północ. To zagroziło dzielnicom i wioskom, których mieszkańcy nie zostali nawet zaproszeni na spotkania informacyjne dotyczące sposobów radzenia sobie z zagrożeniem.

Stowarzyszenie chce również odpowiedzi na pytanie, dlaczego nie przeprowadzono ewakuacji przed rozpoczęciem erupcji, mimo dowodów świadczących o tym, że była ona nieuchronna. Szczególnie bulwersujący jest fakt, że podczas konferencji prasowej wygłoszonej przez ówczesnego przewodniczącego Cabildo de La Palma, Mariano H. Zapatę, zaledwie dwie godziny przed erupcją, nie wspomniano o magmie przemieszczającej się na północ, choć istniały na to dowody naukowe.

Władze odmawiają dostępu do dokumentów

Grupa z La Palmy domaga się przekazania przez rząd Wysp Kanaryjskich protokołów i nagrań z posiedzeń komitetów naukowych oraz zarządzających Planu Awaryjnego Wulkanu Wysp Kanaryjskich (Pevolca) sprzed erupcji. Działania prawne skierowane są przeciwko dwóm rezolucjom Generalnej Dyrekcji Bezpieczeństwa i Sytuacji Nadzwyczajnych z 2025 roku, które odmawiają społeczeństwu – a zwłaszcza poszkodowanym – dostępu do tej dokumentacji.

Tierra Bonita utrzymuje, że decyzje te naruszyły prawa przewidziane w ustawodawstwie krajowym i regionalnym dotyczącym przejrzystości, pozostawiając poszkodowanych całkowicie bezbronnych w dochodzeniu odpowiedzialności za brak wczesnej ewakuacji. Stowarzyszenie oskarża zarówno poprzedni, jak i obecny rząd regionalny o “ukrywanie i blokowanie dokumentacji, która rejestruje naukowe i polityczne rozważania na temat Pevolca”.

Sprzeczne informacje o protokołach

Rząd regionalny twierdzi, że nie są to informacje o znaczeniu publicznym, lecz o charakterze poufnym. Dla Tierra Bonita takie argumenty to po prostu “wymówki”. Stowarzyszenie przypomina, że samo rozporządzenie przewiduje możliwość anonimizacji dokumentów zawierających dane wrażliwe.

Kontrowersje nasiliły się w czerwcu 2024 roku, kiedy regionalny organ wykonawczy stwierdził, że nie posiada protokołów z posiedzeń komitetów naukowych i sterujących Pevolca, mimo że przepisy planu wyraźnie określają je jako obowiązkowe. Do tego momentu rządowa strona internetowa publikowała jedynie kilka krótkich raportów pod nazwą “protokoły”.

W obliczu tej sprzeczności Tierra Bonita zadaje fundamentalne pytania: “Jak można zarządzać kryzysem wulkanicznym bez protokołów ze spotkań? Jaka była podstawa decyzji o niepodnoszeniu poziomu zagrożenia lub nieprzeprowadzeniu ewakuacji przed erupcją?”. Stowarzyszenie krytykuje również fakt, że decyzje polityczne podjęte podczas katastrofy nie są poparte raportami technicznymi lub prawnymi.

Wyczerpane możliwości odwołań

Tierra Bonita podkreśla, że wyczerpała wszystkie administracyjne środki odwoławcze. Stowarzyszenie zwróciło się do komisarz ds. przejrzystości, Noelii Leal – która jako była burmistrz Los Llanos de Aridane broniła publikacji protokołów Pevolca, ale teraz uważa sprawę za zamkniętą – a następnie do Dyrekcji Generalnej. W związku z negatywnymi odpowiedziami “nie było innego wyjścia, jak udać się do sądu”.

Według stowarzyszenia “zapobiegawcza nieprzejrzystość ze strony administracji ma jedynie na celu uniemożliwienie poszkodowanym obywatelom domagania się odpowiedzialności za to, że nie zostali ostrzeżeni o rozszerzeniu ryzyka dalej na północ od doliny Aridane niż podawano, oraz za brak ewakuacji przed rozpoczęciem erupcji”.

Precedens dla dostępu do informacji publicznych

Odwołanie, które obecnie rozpatruje Wysoki Trybunał Sprawiedliwości Wysp Kanaryjskich, może stać się precedensem w zakresie dostępu do informacji publicznych związanych z zarządzaniem kryzysowym. Praktycznie wszystkie stowarzyszenia ofiar i mieszkańców dotkniętego obszaru uznały zastosowanie Pevolca podczas tej erupcji za porażkę z punktu widzenia ochrony ludności.

Mimo propagandy głoszącej sukces akcji, organizacje domagają się, aby nie przyznawano żadnych nagród ani wyróżnień osobom odpowiedzialnym za zarządzanie kryzysem oraz – oczywiście – aby protokoły i nagrania zostały upublicznione.