Tytoń wyprzedził banany. Historyczna zmiana w eksporcie

Szach mat. Historyczne panowanie bananów jako głównego produktu eksportowego Wysp Kanaryjskich dobiegło końca. Sektor tytoniowy, tradycyjnie znajdujący się na drugim planie, dokonał bezprecedensowego skoku i w 2024 roku stał się wiodącym produktem eksportowym archipelagu o szacunkowej wartości 257,38 miliona euro, po raz pierwszy w historii przewyższając słynne banany kanaryjskie.

Dynamiczny wzrost eksportu tytoniu

Tendencja ta nie jest przypadkowa ani cykliczna. Od 2020 roku zagraniczna sprzedaż tytoniu utrzymuje gwałtowny wzrost, który skonsolidował się w 2025 roku. Dane Kanaryjskiego Stowarzyszenia Przemysłu Tytoniowego (ACIT) pokazują, że jeśli tempo obserwowane w pierwszej połowie bieżącego roku zostanie utrzymane, eksport osiągnie niemal 300 milionów euro. Tymczasem wartość eksportu bananów w 2024 roku spadła do 169 milionów euro, otwierając lukę prawie 140 milionów euro w stosunku do nowego lidera.

“To bez wątpienia kamień milowy. Jesteśmy wiodącym eksporterem, ustępując jedynie rafinacji ropy naftowej i wyprzedzając banany” – cieszy się Yaiza Castilla, dyrektor generalna ACIT. Ta zmiana w bilansie eksportowym odzwierciedla głęboką transformację sektora przemysłowego, który potrafił przetrwać kryzysy, odnowić się i zainwestować w modernizację.

Odbudowa po kryzysie i nowy cykl inwestycyjny

Branża tytoniowa na Wyspach Kanaryjskich doświadczyła ciężkiego ciosu w latach 2008-2014, dotknięta kryzysem gospodarczym i zmianami na rynku. Jednak po tym trudnym okresie nadszedł nowy cykl inwestycyjny. Od 2015 roku firmy przeznaczyły łącznie 176 milionów euro na modernizację zakładów, dywersyfikację produktów i zwiększenie mocy produkcyjnych.

“Firmy dużo zainwestowały w ostatnich latach, a ten boom inwestycyjny nastąpił właśnie dzięki dobrym wynikom” – wyjaśnia Castilla. Rezultaty są przekonujące: w 2023 roku przemysł tytoniowy wygenerował łączną wartość dodaną brutto w wysokości 520 milionów euro, uwzględniając efekty bezpośrednie, pośrednie i indukowane.

Miejsca pracy i produktywność powyżej średniej

Sektor wspiera obecnie 5000 miejsc pracy na Wyspach Kanaryjskich, co czyni go jednym z najważniejszych motorów napędowych regionalnej gospodarki. Wydajność pracy stanowi kolejny kluczowy wskaźnik: osiągnęła 284 000 euro na pracownika, czyli 4,75 razy więcej niż średnia regionalna.

“Jest to liczba, której obecnie poświęca się wiele uwagi. Sektor wyróżnia się pod względem produktywności, inwestycji i stabilności” – podkreśla dyrektor ACIT. Miejsca pracy związane z przemysłem tytoniowym charakteryzują się zazwyczaj lepszym wynagrodzeniem i warunkami pracy niż inne segmenty gospodarki, co przekłada się na większą stabilność dla tysięcy kanaryjskich rodzin.

Międzynarodowa ekspansja i nowe rynki

Jednym z najbardziej fascynujących aspektów wzrostu produkcji tytoniu na archipelagu jest dywersyfikacja rynków docelowych. W 2008 roku 75,33 procent eksportowanego tytoniu trafiało na kontynent hiszpański. Do 2024 roku odsetek ten spadł do 50,66 procent, odzwierciedlając międzynarodową ekspansję, która otworzyła nowe rynki poza Hiszpanią.

“Z Wysp Kanaryjskich wyznaczamy nowe kierunki. W całej Hiszpanii jesteśmy pierwszym biegunem” – podkreśla Castilla. Ten proces otwarcia umożliwił branży osiągnięcie rekordowych wyników: w 2024 roku eksport stanowił 7,1 procent całkowitego eksportu Wysp Kanaryjskich, ustępując jedynie rafinacji ropy naftowej.

Znaczący wkład fiskalny

Wkład fiskalny sektora w 2024 roku wyniósł 284 miliony euro, stanowiąc znaczącą kwotę dla regionalnego budżetu. “To ważne, ile wnosimy do kasy publicznej. Sektor płaci wysokie podatki” – zaznacza przedstawicielka stowarzyszenia.

Według Castilli, dynamika przemysłu tytoniowego pokazuje, że istnieją inne motory wzrostu, które mają realną zdolność do generowania zatrudnienia i dobrobytu. “Chcemy dywersyfikacji na Wyspach Kanaryjskich i mamy tutaj bardzo silną kartę. Wszystko, co jest omawiane w Hiszpanii i w Europie na temat tego sektora, odbywa się w odniesieniu do Wysp Kanaryjskich” – dodaje.

Ramy prawne i stabilność podatkowa

Decydujące znaczenie dla tego rozwoju miały specjalne ramy podatkowe regulujące położenie geograficzne Wysp Kanaryjskich w ramach kanaryjskiego systemu gospodarczego i podatkowego (REF). “Mamy stabilny system podatkowy dla tego sektora, z podatkiem od wyrobów tytoniowych specyficznym dla Wysp Kanaryjskich. Daje to pewność prawną wszystkim firmom” – wyjaśnia Castilla.

Podatek ten, obowiązujący od 2011 roku, towarzyszył rozwojowi sektora, a jego stabilne utrzymanie jest postrzegane jako istotny czynnik podtrzymujący ekspansję. Przedstawiciele branży wierzą, że to bezpieczeństwo prawne i fiskalne zostanie zachowane w przyszłości. “To, co działa, trzeba starać się utrzymać na stabilnym poziomie. W tej chwili wydaje się, że tak, więc miejmy nadzieję, że tak pozostanie” – dodaje dyrektor ACIT.

Obawy związane z nowymi przepisami

Nie wszystko jest jednak wiatrem w plecy. Nowe przepisy krajowe dotyczące tarasów mogą mieć znaczący wpływ na sektor, zwłaszcza na Wyspach Kanaryjskich, gdzie klimat pozwala na intensywne wykorzystanie tych przestrzeni w barach i restauracjach przez cały rok.

“Przedstawiliśmy zastrzeżenia w okresie konsultacji publicznych. Hiszpania jest krajem z wieloma tarasami, ale Wyspy Kanaryjskie jeszcze bardziej. Jeśli zostaną wprowadzone ograniczenia, które nie istnieją w konkurencyjnych krajach, może to wywołać zamieszanie wśród turystów i mieć silny wpływ na branżę” – ostrzega Castilla. Sektor z niepokojem obserwuje rozwój tej regulacji, zdając sobie sprawę, że znaczna część konsumpcji turystycznej odbywa się właśnie w tych przestrzeniach na świeżym powietrzu.