Wyspy Kanaryjskie: Rekordowe upały zagrażają zdrowiu

Upały zabijają więcej niż niektóre choroby

Według barcelońskiego Instytutu Zdrowia Globalnego (ISGlobal) w 2023 roku upały zabiły 603 osoby na Wyspach Kanaryjskich. Ta liczba przewyższa liczbę zgonów z powodu zapalenia płuc (596), chorób endokrynologicznych, takich jak cukrzyca (558 zgonów), raka okrężnicy (393) czy raka trzustki (358).

Zgony spowodowane wysokimi temperaturami nie są bezpośrednio związane z odwodnieniem lub udarem cieplnym. To znacznie bardziej złożone procesy, w których ciągła ekspozycja na gorące warunki pogłębia choroby i pogarsza ogólny stan zdrowia.

Badanie nad nocnymi upałami

Niedawno opublikowane w czasopiśmie „Theorical and Applied Climatology” badanie przeanalizowało roczną ewolucję najgorętszych nocy na archipelagu od lat pięćdziesiątych XX wieku do chwili obecnej. Naukowcy zbadali noce z minimalnymi temperaturami powyżej 20 stopni (tropikalne), 25 (równikowe) i 30 (gorące).

Badacze zebrali dane z 53 stacji meteorologicznych i pogrupowali je według wysokości nad poziomem morza: przybrzeżne (poniżej 250 m), średniej wysokości (250-650 m), wysokogórskie (650-1000 m) i szczytowe (ponad 1000 m). Dzięki temu mogli przeanalizować nie tylko ewolucję nocnych upałów w regionie, ale także wpływ wysokości na to zjawisko.

Drastyczny wzrost liczby tropikalnych nocy

Wyniki badania wskazują na dramatyczny wzrost liczby tropikalnych nocy. Wybrzeża Wysp Kanaryjskich przeszły od około 80 takich nocy siedemdziesiąt lat temu do ponad 130 obecnie. Na wyspach Fuerteventura i Lanzarote zmiany są podobne: od 46 tropikalnych nocy rocznie siedem dekad temu do ponad 90 obecnie.

W pozostałych grupach wysokościowych wzrosty są jeszcze bardziej intensywne. Żaden inny region autonomiczny w Hiszpanii nie ma podobnych rekordów.

Wyspy Kanaryjskie liderem w liczbie tropikalnych nocy

Ci sami naukowcy z Katedry Ograniczania Ryzyka Katastrof i Odpornych Miast na Uniwersytecie w La Laguna (ULL) opublikowali kilka miesięcy temu kolejne badanie. Wykazało ono, że archipelag osiąga średnio 92,2 tropikalnych nocy rocznie (analizując dane od 1970 do 2023 roku). Dla porównania, południowo-wschodnia część Półwyspu Iberyjskiego jest na drugim miejscu ze średnią 62,9 nocy.

Przyczyny zjawiska

Podzwrotnikowa lokalizacja Wysp Kanaryjskich oznacza, że ich bazowe temperatury są wyższe niż w pozostałej części kraju. Położenie kilka kilometrów od pustyni Sahara, którą geograf Abel López nazywa „gorącym punktem”, przekłada się na więcej upalnych nocy niż gdziekolwiek indziej i niepokojącą tendencję wzrostową.

Globalne ocieplenie jest kolejnym istotnym czynnikiem. Od czasu, gdy ludzie zaczęli masowo spalać paliwa kopalne, emitując do atmosfery ogromne ilości gazów cieplarnianych, minimalne temperatury na wyspach gwałtownie rosną, szczególnie na szczytach gór.

Zmiany na różnych wysokościach

Eksperci szacują wzrost temperatury o 0,2 stopnia na dekadę na szczytach gór, czyli ponad dwukrotnie więcej niż na wybrzeżach. To przyspieszenie nadal rośnie i robi to w szybszym tempie niż maksymalne temperatury.

W latach 2019-2023 anomalie termiczne minimalnych temperatur w wysokich górach i na szczytach Wysp Kanaryjskich wyniosły nawet dziesięć stopni. Díaz wyjaśnia, że jest to globalny wzorzec, wynikający m.in. z faktu, że maksymalne temperatury są zazwyczaj regulowane przez ocean, podczas gdy w przypadku temperatur minimalnych ten czynnik traci znaczenie na wyższych obszarach.

Dramatyczne zmiany na dużych wysokościach

Dowody na to są bardzo widoczne. Na Roque de Los Muchachos (La Palma), na wysokości ponad 2223 metrów, w latach 1950-1985 odnotowano tylko cztery noce tropikalne. Z powodu kryzysu klimatycznego w 2023 roku odnotowano ich aż osiem.

Dla Díaza wzrost temperatur (a tym samym nocnych upałów) jest bez wątpienia elementem, który dostarcza najlepszych dowodów na to, że klimat Wysp Kanaryjskich się zmienia.

Wydłużenie sezonu tropikalnych nocy

Badanie przeprowadzone przez naukowców z ULL dostarcza jeszcze więcej szczegółów. Wcześniej normalne było, że noce z minimalnymi temperaturami powyżej 20 stopni koncentrowały się w miesiącach letnich. Teraz jednak rozciągają się one również na drugą połowę roku.

Na przykład w Teror (Gran Canaria) wszystkie tropikalne noce w latach 1950-1980 miały miejsce w lipcu i sierpniu. Wnioski z badań sugerują, że sezon nocy tropikalnych we wspólnocie autonomicznej został wydłużony o około trzy miesiące w ciągu ostatnich siedemdziesięciu lat, obejmując znaczną część jesieni.

Różnice między wybrzeżem a wyżej położonymi obszarami

Najgorzej sytuacja wygląda na wybrzeżach. W niektórych miejscowościach, takich jak stolica La Gomera lub dzielnica La Feria w Las Palmas de Gran Canaria, można odnotować ponad cztery kolejne miesiące z minimalnymi temperaturami powyżej dwudziestu stopni.

Wpływ upałów zmienia się w zależności od wysokości. Na przykład na lotnisku Lanzarote, położonym w Arrecife na wysokości nieco ponad dziesięciu metrów nad poziomem morza, odnotowuje się siedemdziesiąt tropikalnych nocy rocznie. Tymczasem w gminie Tías, mniej niż dziesięć kilometrów od poprzedniego punktu, ale na wysokości 370 metrów nad poziomem morza, odnotowuje się tylko sześć takich nocy.

Szybszy wzrost częstotliwości upałów na wyższych wysokościach

Badanie wykazało, że częstotliwość nocy tropikalnych rośnie szybciej wraz ze wzrostem wysokości. Podczas gdy na wybrzeżach Wysp Kanaryjskich oraz na wyspach Fuerteventura i Lanzarote wzrosła ona niemal dwukrotnie od 1950 roku, między 250 a 650 metrów pomnożyła się przez 3,5, między 650 a 1000 metrów przez 5,5, a powyżej 1000 metrów aż 17-krotnie.

Wpływ nocnych upałów na zdrowie

Doktor Díaz ostrzega: „Kiedy mówimy o tym, że noce stają się coraz cieplejsze i częstsze, w grę wchodzi element, którym jest zdrowie. A wiemy, że istnieje bezpośrednia korelacja między wysokimi temperaturami w nocy a śmiertelnością”.

Doktor geografii fizycznej i klimatolog z Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC) Dominc Royé wyjaśnia, że wysokie temperatury w nocy „mogą zaostrzać ryzyko związane z upałami nie tylko poprzez przedłużanie stresu cieplnego, ale także poprzez pozbawianie ludzkiego ciała niezbędnego nocnego odpoczynku”.

Nocne upały a choroby

Po upalnym dniu kontynuacja wysokich temperatur w nocy, choć na mniejszą skalę, zapobiega ochłodzeniu organizmu. Niezbędny proces termoregulacji nie zachodzi. Początkowy etap snu, najbardziej wrażliwy w porównaniu z późniejszymi, może wykazywać większe zmiany ze względu na skumulowany efekt stresu cieplnego.

Nocne upały mogą zaostrzyć istniejące wcześniej choroby, zwłaszcza układu krążenia i oddechowego, wpływając na zdolność organizmu do regulacji temperatury i prawidłowego odpoczynku.

Badania potwierdzają zwiększone ryzyko zgonów

Badanie opublikowane w 2021 roku w czasopiśmie „Epidemiology” doszło do wniosku, że gorące noce są „silnie związane” ze zgonami z określonych przyczyn. Względne ryzyko zgonu z powodu nadmiernie gorących nocy wahało się od 12% we Francji do 37% w Portugalii. Eksperci podkreślają, że im większa nadwyżka temperatury lub czas trwania epizodu, tym większe ryzyko.

Wyzwania adaptacyjne

Abel Díaz podkreśla, że najbardziej narażeni muszą być chronieni, „a to oznacza, między innymi, stworzenie dobrej sieci schronów klimatycznych, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz”.

Royé przyznaje, że możliwości obniżenia temperatury w pomieszczeniach „są ograniczone (otwieranie okien w nocy może już nie działać), a to może prowadzić do ogólnego wzrostu narażenia”.

Jego zdaniem należy zintensyfikować środki adaptacyjne i ochronne przed nocnymi upałami, „zwłaszcza w dobrze znanym kontekście środowisk miejskich o dużych różnicach społeczno-ekonomicznych”. Zaleca się również zwiększenie liczby terenów zielonych, aby złagodzić skutki miejskich wysp ciepła.

Źródło