UE krytykuje procesy stabilizacyjne na Wyspach Kanaryjskich

Europejski Trybunał Sprawiedliwości zakwestionował procesy stabilizacyjne wprowadzone od 2022 roku w celu uregulowania sytuacji pracowników tymczasowych w administracji publicznej. Na Wyspach Kanaryjskich problem ten dotyczy ponad 20 000 osób zatrudnionych w różnych obszarach administracji regionalnej.

Opinia rzecznika generalnego TSUE

Raport rzecznika generalnego opublikowany wczoraj, przed wydaniem ostatecznego orzeczenia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, ostrzega, że Hiszpanii wciąż brakuje odpowiednich środków i sankcji zapobiegających nadużywaniu zatrudnienia tymczasowego w sektorze publicznym. Te, które zostały wprowadzone, są zdaniem unijnego prawnika wyraźnie niewystarczające.

Według opinii TSUE, zarówno opracowywane procesy selekcji, jak i rekompensaty dla pracowników pominiętych w tych procesach, nie stanowią “skutecznych, odstraszających i proporcjonalnych” środków sankcyjnych. Problem jest szczególnie poważny w kontekście tysięcy pracowników, którzy przez 10, 20, a nawet więcej lat pracowali na umowach tymczasowych bez możliwości stabilizacji swojego statusu zawodowego w administracji.

Historia sporów o zatrudnienie tymczasowe

Spory dotyczące wysokiego wskaźnika zatrudnienia tymczasowego w Hiszpanii zgromadziły już szereg orzeczeń sądowych zarówno w hiszpańskich sądach, jak i na poziomie Unii Europejskiej. TSUE nie kwestionuje konstytucyjnej zasady, zgodnie z którą dostęp do służby cywilnej powinien odbywać się poprzez procesy selekcyjne gwarantujące zasady równości, zasług, kompetencji i niedyskryminacji.

Sąd Najwyższy Hiszpanii orzekł w tej sprawie po rozpatrzeniu odwołań złożonych przez grupy pracowników tymczasowych oraz wyroków sądowych, które miały na celu bezpośrednie uczynienie pracowników nadużywających zatrudnienia tymczasowego stałymi członkami kadry. Sąd Najwyższy ponownie zwrócił się do TSUE w związku z wątpliwościami powstałymi po interpretacji dyrektywy 1999/70 w sprawie pracy na czas określony.

Stanowisko rzecznika generalnego UE

Rzecznik Generalny UE “nie sprzeciwia się orzecznictwu krajowemu”, jednak podkreśla, że warunkiem zagwarantowania konstytucyjnych kryteriów jest istnienie w systemie prawnym skutecznego mechanizmu ograniczającego i sankcjonującego nadużywanie zawierania umów tymczasowych.

Ustawa 20/2021 i procesy stabilizacyjne

W obliczu groźby Komisji Europejskiej dotyczącej ograniczenia funduszy europejskich dla Hiszpanii ze względu na wysokie wskaźniki zatrudnienia tymczasowego w hiszpańskiej administracji publicznej, rząd centralny wdrożył ustawę 20/2021. Miała ona wprowadzić pilne środki mające na celu ograniczenie tymczasowego charakteru zatrudnienia w sektorze publicznym.

Ustawa uruchomiła nadzwyczajny proces stabilizacji, którego celem było zmniejszenie odsetka pracowników tymczasowych i konsolidacja stanowisk urzędników służby cywilnej oraz pracowników zatrudnionych na krótki i długi okres. W większości przypadków odbywało się to w drodze konkursu opartego na zasługach. Pracownicy pominięci w procesie otrzymywali rekompensatę w wysokości 20 dni wynagrodzenia za każdy przepracowany rok, maksymalnie do 12 miesięcznych pensji.

Krytyka wprowadzonych rozwiązań

Jednak ani procesy stabilizacyjne promowane przez ustawę 20/2021, ani przewidziane rekompensaty nie są wystarczającymi środkami, aby zapobiec nadużyciom w zatrudnieniu tymczasowym, które miały miejsce do tej pory – zgodnie z kryteriami UE. Środki te nie są odpowiednie, aby skutecznie zapobiec nadużywaniu umów tymczasowych lub wyeliminować konsekwencje naruszenia prawa unijnego.

“Takie procedury selekcyjne są raczej środkiem uzupełniającym, mającym na celu zaradzenie istniejącej sytuacji nadużyć” – argumentuje rzecznik. Odszkodowania również nie pozwalają na proporcjonalne i skuteczne naprawienie szkód wynikających z takich nadużyć.

Opóźnienia w realizacji procesów

Zgodnie z założeniami koniec procesów stabilizacyjnych wyznaczono na 31 grudnia 2024 roku. Jednak w momencie, gdy wkraczamy w ostatni kwartał 2025 roku, nie wszystkie stanowiska zostały przyznane, ogłoszenia opublikowane, a umowy podpisane. Nadal około tysiąca pracowników oczekuje na zakończenie procesu, co oznacza, że opóźnienie wyniesie około roku w stosunku do ustawowego terminu.

Konsekwencje orzeczenia

Wczorajsza opinia rzecznika generalnego UE wyznacza kierunek dla nadchodzącego orzeczenia TSUE, które ma być ogłoszone w najbliższych miesiącach. Orzeczenia sędziów zwykle pokrywają się w większości z opiniami wydanymi przez unijnego prawnika. Po ogłoszeniu wyroku hiszpańskie sądy będą musiały podjąć decyzje w sprawie licznych odwołań, które nadal są składane przez osoby dotknięte nadużywaniem zatrudnienia tymczasowego.

Reakcje związków zawodowych i pracowników

Odczucia wśród poszkodowanych i związków zawodowych są mieszane. Z jednej strony Europejski Trybunał Sprawiedliwości po raz kolejny podkreślił konieczność uregulowania sytuacji pracowników tymczasowych przez Hiszpanię. Z drugiej strony pracownicy cierpią z powodu braku realnych rozwiązań.

Pracownicy dotknięci problemem zatrudnienia tymczasowego nie mogą automatycznie stać się pracownikami stałymi bez przejścia przez proces selekcyjny, ale hiszpańskie ustawodawstwo nie posiada wystarczających mechanizmów, aby skutecznie zmniejszyć zatrudnienie tymczasowe. W tym miejscu UE po raz kolejny zwraca uwagę hiszpańskiej administracji na konieczność wprowadzenia realnych zmian systemowych.